Wpływ jakości powietrza w pomieszczeniach na zdrowie i samopoczucie.

Znaczną część naszego życia spędzamy w pomieszczeniach: w domu, pracy i szkole lub w sklepach i restauracjach, oddychając powietrzem zanieczyszczonym szeroką gamą substancji różnego pochodzenia. Zanieczyszczenia powietrza mają źródła naturalne oraz sztuczne – wytworzone przez człowieka i są największym zagrożeniem środowiskowym dla zdrowia publicznego. Powodują zarówno krótkotrwałe, jak i długotrwałe choroby. Mogą przyczyniać się do zmniejszania średniej długości życia.

Właściciele budynków, pracodawcy, ale także projektanci i architekci, w wielu miejscach na świecie, reagują na liczne dowody na to, że środowisko pracy ma głęboki wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi.

Jaka jest różnica między zdrowiem a dobrym samopoczuciem?

Istnieje wiele definicji dobrego samopoczucia – dobrostanu, ale wszystkie mają wspólny mianownik, że człowiek czuje się oraz funkcjonuje dobrze. Well-being Institute na Uniwersytecie w Cambridge definiuje dobrostan jako „pozytywne i trwałe cechy, które umożliwiają jednostkom i organizacjom prosperowanie i rozkwit”. Jest to subiektywna miara tego, jak dobrze czujemy się w naszej obecnej sytuacji i ogólnie w naszym życiu. Szeroka definicja zdrowia obejmuje dobre samopoczucie, ale w tym kontekście odnosi się do chorób i stanów, które powodują złe samopoczucie fizyczne; takich jak infekcje, alergie, zmęczenie, bóle głowy oraz problemy z oddychaniem, skórą lub wzrokiem.

Budynki, które powodują choroby

Od lat 80. rośnie świadomość wpływu środowiska biurowego na zdrowie i samopoczucie ludzi. Do określenia negatywnych skutków przebywania w budynkach, które zgłaszali ludzie, używano różnych terminów, w tym syndromu chorego budynku (SBS, z ang. Sick Building Syndrome), zespół wielorakiej wrażliwości chemicznej i dolegliwości związanych z przebywaniem w budynkach. Niektóre przypadki można powiązać z konkretnymi przyczynami, takimi jak zidentyfikowane mikroorganizmy lub niski poziom substancji chemicznych występujących w nowoczesnych budynkach. Objawy SBS są bardzo zróżnicowane i chociaż często nie można ich powiązać z żadną konkretną przyczyną, znikają gdy osoba opuszcza budynek. Typowe objawy to:

  • Bóle głowy
  • Dolegliwości oczu, nosa i gardła
  • Letarg
  • Zmęczenie psychiczne



Co powoduje niską jakość powietrza w pomieszczeniach?

Jakość powietrza zależy od warunków środowiskowych oraz ilości zawartych w nim cząstek i zanieczyszczających gazów. Mogą one być biologiczne i niebiologiczne oraz pochodzenia naturalnego i ludzkiego. W krajach uprzemysłowionych wiele produktów stosowanych w gospodarstwach domowych oraz w firmach, emituje lotne chemikalia i cząstki do powietrza. Są obecne właściwie w każdym wnętrzu.

Typowe źródła zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniach są następujące:

  • Zanieczyszczenia biologiczne: grzyby i bakterie spowodowane kondensacją i zawilgoceniem materiałów, roztocza i pyłki docierające z zewnątrz.
  • Zanieczyszczenie biologiczne pochodzące od ludzi i zwierząt: drobnoustroje pochodzenia ludzkiego, rozpylane
    w wyniku kichania i kaszlu; odchody i zanieczyszczenia pochodzące od ptaków, gryzoni i karaluchów.
  • Lotne związki organiczne (LZO) z elementów budowlanych : sklejka i płyta pilśniowa, materiały izolacyjne, winylowe i plastikowe wykładziny ścienne i podłogowe, dywany i meble tapicerowane, kleje.
  • LZO, ozon (O3) i cząstki pochodzące z produktów przemysłowych i gospodarstwa domowego: farby, rozpuszczalniki, woski i pasty, odświeżacze powietrza, środki do czyszczenia odpływów, drukarki i kopiarki, perfumy, mydła, materiały do ​​pisania i rysowania, produkty papierowe, gotowana żywność, tytoń.
  • Zanieczyszczenia biologiczne i VOC z systemów HVAC: zanieczyszczone wkładki i filtry, brudne wanny ociekowe, smary, czynniki chłodnicze, nieszczelne kotły i piece.
  • Zanieczyszczenia ze środków komunikacji i przemysłowe z zewnątrz: cząstki ze spalin samochodowych i fabryk oraz zanieczyszczenia gazowe, takie jak podtlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki (SO2).
  • Radon: ten radioaktywny gaz występuje naturalnie w skałach i przenika przez ziemię do budynków, gdzie może się gromadzić i zwiększać ryzyko raka płuc.

Jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń jest uzależniona od temperatury, wilgotności i przepływu powietrza. Wpływają na nie wewnętrzne źródła ciepła i chłodzenia, zewnętrzne warunki środowiskowe, ilość światła słonecznego oraz projekt budynku i systemu HVAC (ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja).

Wpływ złej jakości powietrza na zdrowie

Zła jakość powietrza powoduje szereg negatywnych skutków dla ludzi przebywających w budynku, w tym objawy chorobowe, pogorszenie samopoczucia i spadek wydajności w  środowisku pracy i nauki . Wpływ każdego zanieczyszczenia zależy od wielu czynników, w tym jego stężenia, czasu ekspozycji na nie, wieku, płci, wrażliwości i zdrowia osób narażonych. Poniżej przedstawiono wpływ niektórych typowych zanieczyszczeń wewnętrznych:

  • Pył zawieszony: choroby układu oddechowego, w tym krótkotrwale astma i zapalenie oskrzeli, a długotrwale choroby serca i płuc, a także zaburzenia lękowe i nadciśnieniowe.
  • Ozon: astma, podrażnienie oczu, nosa i dróg oddechowych oraz uszkodzenie dróg oddechowych wskutek długotrwałego narażenia.
  • Lotne związki organiczne, takie jak formaldehyd: podrażnienie oczu, nosa i gardła, ból głowy i reakcja alergiczna skóry, rak.
  • Tlenek węgla: ból głowy, zawroty głowy, nudności i śmierć.
  • NO2: zapalenie dróg oddechowych, choroba układu oddechowego.

Jak poprawić jakość powietrza

Zanieczyszczenia te można ograniczyć do minimum, stosując dobre praktyki w projektowaniu i konserwacji budynków, aby kontrolować ilość emitowaną przez materiały budowlane. Większość budynków została jednak wybudowana przed wypracowaniem nowoczesnych standardów, więc nadal są potencjalnymi źródłami opisanych wcześniej zanieczyszczeń powietrza. Systemy HVAC mogą w pewnym stopniu oczyszczać powietrze, ale ich skuteczność będzie się różnić w zależności od ich wieku i jakości konserwacji.

Istnieją również przenośne urządzenia, które można używać w pomieszczeniach w celu oczyszczenia powietrza. Oczyszczacze te zasysają powietrze przez wielowarstwowe filtry, które wychwytują unoszące się w powietrzu cząstki, takie jak pyłki, bakterie, wirusy i zarodniki grzybów, oraz pochłaniają lotne związki organiczne za pomocą węgla aktywnego. Oczyszczacze powietrza są skutecznym sposobem na poprawę jakości powietrza w pomieszczeniu.

Korzyści z nowoczesnego projektowania i budowania budynków (standard WELL)

Istnieje kilka systemów oceny budynków, które służą do pomiaru ich wpływu na dobre samopoczucie ludzi w nich przebywających. W tym np.: WELL Building Standard. System certyfikacji WELL koncentruje się na czynnikach wpływających na zdrowie i samopoczucie ludzi, a nie tylko na ocenie środowiskowej i obejmuje 29 środków i standardów jakości powietrza.

Trzy najważniejsze zalety zielonych budynków to:

  • Poprawa samopoczucia, satysfakcji i produktywności użytkowników.
  • Redukcja zużycia energii, emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniach.
  • Wysokie zwroty finansowe dla firm będących właścicielami lub najemcami budynków.

Korzyści płynące z zastosowania certyfikatu WELL obserwuje się już w ponad 2000 projektów budowlanych w 52 krajach. Kluczowe wnioski wynikające z analizy projektów są takie, że firmy mogą zaoszczędzić środki finansowe, pracownicy wolą funkcjonować w zielonych budynkach, które sprawiają że czują się zdrowsi. Wzrasta również wartość samych budynków, gdy są budowane zgodnie z wymogami ekologii.